Cystersi

W XII i XIII wieku Zakon Cystersów poprzez swoją duchowość i różne działania kulturotwórcze wywarł ogromny wpływ na kształtowanie się oblicza kulturowego Europy. Cystersi byli jednym z ważniejszych łączników między Polską a Europą Zachodnią. Średniowieczne klasztory na ziemiach polskich wywodziły się z dwóch linii filiacyjnych: Clairvaux i Morimond. Fundatorami opactw byli książęta, możni i duchowni. Zakon Cystersów wywodzi się z zakonu benedyktynów i zrodził się z potrzeby odnowy życia zakonnego w Kościele. Duchowość zakonu oparta jest na pierwotnej Regule św. Benedykta z Nursji Początkowo powstawały filie tylko na terenie Francji. Cztery pierwsze wywodzące się z Citeaux to: La Ferte (1113), Pontigny (1114), Clairvaux i Morimond (1115). Właśnie te dwa ostatnie stały się macierzą dla zakonów na ziemiach polskich.

 

Z LUDŹMIERZA DO SZCZYRZYCA

Proces fundacyjny związany z osadzeniem cystersów na Podhalu datuje się na lata 1231-1243. Pierwszą siedzibą zakonników był Ludźmierz. Działania związane z osadzeniem ich w tej miejscowości podjął wojewoda krakowski Teodor z rodu Gryfitów. Dobra przekazane Cystersom przez Teofora Gryfitę zlokalizowane były w trzech kluczach majątkowych. Pierwszy stanowiła okolica Ludźmierza. Drugi klucz składał się z włości położonych w okolicach Szczyrzyca. Trzeci kompleks to miejscowości w pobliżu Mogilan. Prawdopodobnie trudne warunki klimatyczne, wylewy rzek, napady zbójników to przyczyny, które zmusiły zakonników do przeniesienia się w dolinę Stradomki. Wydaje się, że ostateczna decyzja o przeniesieniu się Cystersów zapadła po najeździe tatarskim w 1241 roku. Najstarszy znany autentyczny dokument, mówiący o miejscowości Szczyrzyc i zakonnikach cysterskich, pochodzi z roku 1238.

 

ROZWÓJ

W dniu 21 czerwca 1251 r. Bolesław Wstydliwy wydał dokument, w którym uwolnił poddanych klasztoru od przewozu, stróży, poradlnego, targowego, przewodu, pogoni, sądów grodzkich. W 1251 r. potwierdził on również przywilej z roku 1234 dotyczący zakładania wsi na Podhalu. W roku 1308 Władysław Łokietek obdarzył klasztor przywilejem zezwalającym na zakładanie wsi na tzw. prawie niemieckim. Król Kazimierz Wielki potwierdził w 1333 r. dokument Łokietka z 1308 r. Jak wynika z autentycznych dokumentów z lat 1251-1254, właśnie Bolesław Wstydliwy zezwolił cystersom na sprowadzanie osadników oraz zakładanie miast i wsi, a więc faktem jest, ze w 2 poł . XIV w. Nowy Targ pojawia się jako miasto będące własnością klasztoru Cystersów w Szczyrzycu. W wieku XV klasztor główne swe działania skierował w stronę koncentracji posiadłości ziemskich i scalania ich w obrębie klucza szczyrzyckiego Cały wiek XVI to okres bezustannych problemów z administrowaniem majątkiem ziemskim, liczne procesy z sąsiadami, zatargi o prawa własności i kompetencje w obrębie poszczególnych posiadłości. Wiele z nich miało burzliwy przebieg i ciągnęło się latami. W roku 1580, na polecenie Stolicy Apostolskiej, wizytował opactwo opat Edmund a Cruce. Spostrzeżenia wizytatora zawarte w jego raporcie pozwalają stwierdzić, że pod koniec XVI w. "zabudowania klasztoru są drewniane i całkowicie starożytne, poza kościołem. Kościół i konwent wymagają sprzętów" Jeszcze smutniej przedstawia się stan liczebny konwentu.

 

TRUDNE CZASY

Wiek XVII i XVIII to czasy wojen, przemarszów wojsk, grabieży, ale także znakomitej prosperity za czasów opata Drohojowskiego, który rozpoczął przebudowę barokową opactwa ok. 1620 r. Zakończył ją jego następca Remigiusz Żukowski ok. 1640 r. Klasztor utrzymywał się w swych majątkach aż do roku 1794, tj. do śmierci ostatniego opata, Remigiusza Grzymisławskiego. Po pierwszym rozbiorze Polski oraz próbie kasacji klasztoru w 1795 r. rząd austriacki skonfiskował większą część dóbr. Dobra szczyrzyckie zostaly następnie wymienione za Saliny na Kałuszu z hrabią Dzieduszyckim. W 1843 r. osadzono tu zakonników czeskich. Bezowocnie starali się mnisi odzyskać utracone dobra. Po ich powrocie do Czech, w 1848 r. powrócili cystersi polscy.

 

WSPÓŁCZEŚNIE

W 1868 r. klasztor odkupił część swych majątków z rąk hrabiny Dzieduszyckiej. W roku 1918 papież Benedykt XV przywrócił klasztorowi godność opactwa. Obecny barokowy kościół p.w. Wniebowzięcia Matki Boskiej i św. Stanisława Biskupa powstał ok. 1620 r. z fundacji Stanisława Korczaka Drohojowskiego, kanonika gnieźnieńskiego a później opata szczyrzyckiego. W chwili obecnej opatem jest O.Dominik Andrzej Chucher.

więcej na www.szczyrzyc.cystersi.pl

szczyrzyc

 

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz