Region
OGÓLNIE O REGIONIE
Beskid Wyspowy to pojedyncze szczyty, rozległe doliny i szerokie przełęcze. Najwyższym szczytem jest Mogielica (1171 m), z której rozciąga się przepiękna panorama na Gorce, Tatry, Beskid Wyspowy, Pasmo Podhalańskie, Beskid Żywiecki z Babią Górą, Beskid Makowski, Pogórze Wielickie, Pogórze Wiśnickie, Pogórze Rożnowskie, Beskid Niski, Beskid Sądecki i Pieniny. Większość szlaków Beskidu Wyspowego należy do łatwych lub średnio trudnych, nie wymagających specjalnego przygotowania, mogą nimi wędrować całe rodziny, bez względu na wiek.
Region ten to część Beskidów Zachodnich, położona pomiędzy doliną Raby a Kotliną Sądecką na terenie województwa małopolskiego. Charakterystyczną cechą tego regionu jest występowanie odosobnionych, pojedynczych szczytów, od czego pochodzi jego nazwa. Zajmuje powierzchnię około tysiąca kilometrów kwadratowych. Beskid Wyspowy oferuje ponad 500 kilometrów szlaków do uprawiania turystyki pieszej. Zgodnie z turystyczną tradycją nazwę "Beskid Wyspowy" wymyślił jeden z najsłynniejszych propagatorów turystyki pieszej prof. Kazimierz Sosnowski (1875-1954) podczas wycieczki z grupą młodzieży na górę Ćwilin. Turystyczny przekaz mówi, że miało się to stać wcześnie rano, gdy przy wschodzącym słońcu z mgły wyłaniały się tylko wierzchołki pobliskich gór, przypominając wyspy na szarym morzu.
GEOGRAFIA
Na malowniczy i urozmaicony krajobraz składają się odosobnione, wyspowo wznoszące się, pokryte lasami szczyty Beskidu Wyspowego. Dwa z nich wyznaczają naturalne granice gminy: od wschodu Kostrza (730 m), od zachodu Ciecień (829 m). Granicę południową wyznaczają Pieninki Skrzydlańskie (Gmina Dobra), a północną miejscowości Góra Św. Jana i Słupia. Ziemia Szczyrzycka rozdarta jest między dwie krainy. Część środkowa, północna i wschodnia ma typowy charakter rzeźby pogórza, z szerokimi i wyrównanymi garbami oraz płaskodennymi i nieckowatymi dolinami. Natomiast tereny położone na południu (Kostrza) i zachodzie (Ciecień i Grodzisko) swoim ukształtowaniem wpisują się w typowo górski (beskidzki) krajobraz ze stromymi stokami i dużymi różnicami wysokości. Kolejnymi elementami krajobrazu, dzielącymi Ziemię Szczyrzycką są dwie główne rzeki, prawe dopływy Raby: Tarnawka (Owsianka) w dolinie jodłownickiej i Stradomka w szczyrzyckiej. Nad terenem górują dwa główne pasma: wspomniane Grodzisko z Cietniem i Kostrza ze Świnną Górą. Szczyty te są też najwyższymi punktami krajobrazowymi.
GEOLOGIA
Ziemia Szczyrzycka leży na obszarze pasma górskiego zwanego Karpatami Zewnętrznymi (Fliszowymi) i jak cały ten teren zbudowana jest z charakterystycznych zespołów naprzemiennych serii skał: zlepieńców, piaskowców i mułowców – nazwanych fliszem. Najstarsze skały pochodzą z okresu kredy i mają ponad 65 mln lat. W okolicznych lasach można spotkać liczne wychodnie skał, a jedną z najbardziej znanych i najczęściej odwiedzanych jest Kamień Diabelski. Wysoka na blisko 40 m skała rozciąga się na długości 50 m i jest szeroka na 12 m. Kamień Diabelski powstał w piaskowcach ciężkowickich, które jako bardziej odporne wypreparowane zostały z otaczających je miękkich łupków. Powstała w ten sposób skała poddawana była i jest modelowaniu przez procesy wietrzenia, które uwydatniły liczne spękania i szczeliny.
PRZYRODA KLIMAT
Na terenach górskich zjawiska atmosferyczne cechują się dużą zmiennością i kontrastowością. Charakterystyczna jest piętrowość zależna od wysokości, widoczne jest też zróżnicowanie poziome, np. między sąsiednimi dolinami. Nie inaczej jest na obszarze Ziemi Szczyrzyckiej. Wyróżniamy tutaj dwa piętra klimatyczne: umiarkowanie ciepłe i powyżej 750 m umiarkowanie chłodne. Średnia liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi od 80 do 90 na szczytach Cietnia i Kostrzy, a w obszarach niżej położonych śnieg zalega od 10 do 20 dni krócej. Wczesną wiosną, późną jesienią oraz zimą częstym zjawiskiem jest inwersja. Ma ona niebagatelne znaczenie dla rozwoju sadownictwa i warunkuje rozmieszczenie upraw drzew i krzewów owocowych. Wiosną, kiedy pojawiają się przymrozki, zimne powietrze (cięższe) spływa do dolin, a na grzbiety i stoki napływa cieplejsze, przez to temperatura może być tam wyższa nawet o kilka stopni. W związku z czym na stokach i grzbietach możliwość wystąpienia wiosennych przymrozków jest dużo niższa niż w obszarach bez inwersji. Zimą to zjawisko może utrzymywać się przez całą dobę i trwać kilka dni, wtedy w dolinach pojawia się gęsta mgła, a z pobliskich pagórków i szczytów możemy podziwiać „morze chmur”.
FLORA I FAUNA
Rezerwat Kostrza Teren na północnych i północno-wschodnich zboczach góry Kostrza (730 m) jest w całości porośnięty lasem liściastym, głównie żyzną buczyną karpacką, a na obszarze szczególnie stromym, jaworzyną i lasem klonowo-lipowym. Głównym celem utworzenia rezerwatu było zachowanie dużego siedliska paproci języcznik zwyczajny. Języcznik zwyczajny (Jeleni język) Phyllitis scolopendrium Jedyna wśród polskich paproci o niepodzielonych liściach. Jest zimozieloną byliną z liśćmi o długości 15-60 cm. Występuje głównie w reglu dolnym, w cienistych i wilgotnych lasach, z klonem, jesionem, wiązem.
PRZYRODA
Inne ciekawe rośliny rezerwatu to: żywiec gruczołowaty, śnieżynka przebiśnieg, lilia złotogłów. Najlepszą porą na odwiedzenie góry Kostrza jest wczesna wiosna i lato. Rezerwat Kostrza jest wpisany do sieci NATURA 2000. Opactwo Cystersów w Szczyrzycu Jest warte zobaczenia nie tylko ze względu na jego bogatą historię. Wpisano je do sieci NATURA 2000. Strych kościoła jest ważnym miejscem rozrodu i żerowania zagrożonych nietoperzy. Kolonia rozrodcza nocka orzęsionego liczy ok. 200 osobników, a podkowca - ponad 100. Obszar ten zaliczany jest do Ostoi Nietoperzy Beskidu Wyspowego wraz z kościołami w Szyku i Wilkowisku, gdzie można spotkać podkowce. Dolina Tarnawki Odcinek rozciągający się poniżej miejscowości Szyk, został również włączony do sieci NATURA 2000. Obszar ten jest ważny ze względu na nieznaczne przekształcenie lub całkowite nieuregulowanie koryta rzecznego z zachowanymi wyspami, odsypami i skarpami. W górnym odcinku możemy zobaczyć progi i nawisy skalne. Dolina jest ważną ostoją ryb, płazów i miejscem ich rozrodu. Rzeka Stradomka W znacznym stopniu ukształtowała Dolinę Stradomki, ma swe źródła na stokach Śnieżnicy, Dzielca i Cietnia. Zasilana potokami: Tarnawką, Saneckim i Polanką, wpada do Raby i poprzez nią do Wisły. Z naturalnych względów dolina Stradomki już od czasów pradawnych była wykorzystywana jako szlak komunikacyjny. Przebiegał tutaj średniowieczny szlak handlowy z Krakowa na Węgry m. in. przez Szczyrzyc, Łapanów i Sobolów do Bochni.
Zwierzęta na obszarze Ziemi Szczyrzyckiej
Ssaki: jeż, bóbr, borsuk, lis, dzik, sarna, nietoperze.
Ptaki: gil, orzechówka, dzięcioł czarny i trójpalczasty, pliszka. Kilkakrotnie widziano też orła przedniego.
Gady i płazy: jaszczurki, padalce, zaskrońce, żmije, traszki, salamandry, żaby kumaki i ropuchy.
